Bergamot boom
Bij het zoeken naar leuke weetjes over de bergamot kwam ik erachter dat er 2 soorten zijn. De plant/kruid en de citrusboom. De bekende etherische olie komt van de citrusvrucht. Maar het leek me leuk om deze beide soorten te behandelen. Waarbij ik wil beginnen met de bekende citrusvrucht.
De Citrus bergamia/Citrus aurantium var. bergmania
De bergamot (Citrus bergamia, ook wel Citrus aurantium var. bergamia) is een kleine, ronde tot peervormige, zure citrusvrucht, die aan een boom groeit en geel wordt als hij rijp is. De boom kan ongeveer 4 á 5 meter hoog worden en heeft witte, zoet geurende bloemen. Hij behoort tot de wijnruitfamilie.
Op basis van genetisch onderzoek uit 2000 denkt men dat de bergamot een kruising is tussen Citrus limetta, een soort limoen, en Citrus aurantium, dat is de zure sinaasappel. Onbekend is of het een spontane, natuurlijke kruising betreft. Citrus aurantium komt van oorsprong voor in zuidelijk Vietnam.
Historie.
De naam bergamot is afkomstig van de plaats Bergamo in Italië. In Griekenland wordt de plant Pergamonto genoemd en men zegt dat deze naam afkomstig zou zijn van het oude Pergamon (nu Bergama in Turkije). Sommigen vermoeden dat de naam bergamot afkomstig is van het Turkse beg-armudi, wat “peer van de prins” betekent. Dit vanwege de peervormige vruchten.
De boom wordt nu eigenlijk alleen maar gekweekt voor zijn essentiële olie.
Kenmerken van de olie.
Bergamotolie is geel-groen van kleur, die donkerder wordt naarmate hij ouder wordt. De hoofdbestanddelen zijn limoneen, linalylacetaat en linalool. Daarnaast bevat het o.a. α- en β-pineen, γ-terpineen en myrceen. De olie wordt gewonnen door koude persing van de schillen van de bijna rijpe vrucht.
Eigenschappen.
De meest dominante eigenschappen van de bergamotolie zouden antidepressief en kalmerend zijn. Het zou krampstillend zijn en een onrust- en angstremmer. Daarom zou de olie bij uitstek geschikt zijn bij hyperactiviteit.
Verder wordt er een anti-virale en anti-bacteriele werking aan toegeschreven.
Bergamotolie zou verder ook sterk huidgenererend en wondhelend zijn en effectief bij jeuk, eczeem en psoriasis zijn.
Tevens kan het de eetlust opwekken en is sterk verfrissend.
Toepassingen.
De olie kan verdampt worden in een aromabrander of gebruikt op een geursteentje. Het kan op deze manier effect hebben bij mensen met een depressie, bij onrust of stress en bij slapeloosheid. De olie kan prima gemengd worden met lavendel, geranium, mandarijn, marjolein, sandelhout en denachtigen.
Tevens kan het gebruikt worden in een basisolie en ingezet worden bij acné en een vettige (hoofd)huid, psoriasis, eczeem en jeuk. Je kan het ook gebruiken in een basis badolie bij onrust of als je een heerlijke verfrissing wilt, let op dat je de geadviseerde hoeveelheid niet overschrijdt, want bij gebruik van citrus oliën in warm water versterkt de warmte de inwerking van de olie en kan dat voor roodheid en irritatie van de huid leiden. (let er ook op dat je erna enkele uren niet in de zon of onder de zonnebank gaat.)
Verder wordt bergamot gebruikt als aroma bij de Earl Grey thee. Dit kun je ook zelf maken.
Hoe maak ik zelf bergamot thee?
- Voeg 5 tot 20 druppels bergamotolie (afhankelijk van hoe sterk je de smaak wilt) toe aan een glazen potje, groot genoeg voor 20 gram thee.
- Sluit het potje af en schud zodat de bergamotolie zich goed verspreid over de binnenkant van de glazen pot.
- Voeg 20 gram zwarte thee naar keuze toe.
- Sluit het potje af en schud opnieuw om de bergamotolie te verspreiden door de thee.
- Laat het potje minimaal 5 dagen tot 2 weken staan zodat de bergamotolie goed in de thee kan trekken.
Let op dat je altijd de biologische, of eco versie van de olie gebruikt, dit omdat er anders de kans bestaat dat er bestrijdingsmiddelen in de olie voorkomen.
Verder wordt bergamot olie veel gebruikt als topnoot in Eau de cologne (4711 en boldoot), eau de toilettes en verschillende parfums door de frisse, zoete en fruitige geur.
Bijwerkingen en contra-indicatie
Door het hoge percentage limoneen en linalool kan gebruik van bergamotolie leiden tot een allergische reactie.
Ook kan de olie irritatie veroorzaken bij een net onthaarde of gevoelige huid. Houd je daarom aan de adviezen van de gebruikte hoeveelheden.
Doordat bergamotolie tot 5% furocoumarinen kan bevatten (hoofdzakelijk bergapteen) is de olie fototoxisch. Dit wil zeggen dat je enkele uren nadat je een olie op de huid hebt aangebracht, of een bad hebt genomen met een bad of doucheolie waar Citrus oliën in verwerkt zijn, je niet in de zon moet gaan of onder de zonnebank.
Doordat Citrus oliën snel oxideren zijn ze maar maximaal 1 jaar houdbaar voor gebruik op de huid (altijd in een draagolie en nooit meer dan in een 2% oplossing) en max 2 jaar voor verdamping. Bewaar ze daarom het liefst ook in de koelkast.
Bergamotplant.
Nu je misschien toch nog wat nieuwe dingen te weten bent gekomen over de citrusvrucht Bergamot volgt nu de beschrijving van de relatief onbekende Bergamot.
Wetenswaardigheden
Bergamotkruid of Monarda is een van oorsprong Amerikaans plantengeslacht uit de familie van de lipbloemigen (Labiatae). Tot het geslacht Monarda horen zeker 17 verschillende soorten, waaronder Monarda citriodora, Monarda didyma, Monarda fistulosa en Monarda menthilofia. De wetenschappelijke benaming is een verwijzing naar Nicolas Monardes, een Spaanse arts die in de 16e eeuw een boek publiceerde over geneeskrachtige planten uit de Nieuwe Wereld.
Ik wil in dit stuk 2 soorten onder de loep nemen. Dit zijn de soorten die qua uiterlijk wel wat van elkaar verschillen, maar die beiden voor bijna dezelfde doeleinden worden gebruikt. Ook zal ik afwisselend de 2 soorten bij hun naam benoemen, maar ook Wilde Bergamot en Bijenbalsem worden gebruikt. Dit om aan te geven dat in dit geval beide soorten voor hetzelfde gebruikt worden.
Monarda Fistulosa
Monarda fistulosa, de wilde bergamot of bijenbalsem, is een wilde bloem in de muntfamilie (Lamiaceae) die wijdverspreid en overvloedig voorkomt als een inheemse plant in een groot deel van Noord-Amerika, met name van Quebec tot de Northwest Territories en British Columbia, van het zuiden tot Georgia, Texas, Arizona, Idaho en het noordoosten van Washington.
De wetenschappelijke naam komt van Nicolas Monardes, die in 1569 de eerste Amerikaanse flora beschreef.
Deze plant, met opvallende zomerbloeiende roze tot lavendelbloemen, wordt vaak gebruikt als honingplant, medicinale plant en tuindecoratie. De soort is vrij variabel en er zijn verschillende ondersoorten of variëteiten in herkend.
Groeiwijze
De Monarda fistulosa is een kruidachtige plant die groeit uit wortelstokken met veel uitlopers. De planten worden ongeveer 90 cm hoog met een paar rechtopstaande stengels. De bladeren zijn ongeveer 5-8 cm lang, lansvormig en getand. De bloemtrossen zijn er in de kleuren roze tot lavendelpaars. Elke tros is ongeveer 4 cm lang. Monarda fistulosa groeit vaak op rijke gronden in droge velden, struikgewas en open plekken, meestal op kalkrijke grond. De planten bloeien over het algemeen van juni tot september.
Kenmerken
De geur van de plant komt sterk overeen met de geur van de Citrus Bergania, die ook Bergamot wordt genoemd, maar welke een citrus boom is. Die geur komt vooral vrij door de bladeren te kneuzen.
De Historie
De Wilde bergamot/ Bijenbalsem werd door veel inheemse Amerikanen als een medicinale plant beschouwd, waaronder de Menominee, de Ojibwe, de Blackfoot en de Winnebago . Van de plant werd de zogenaamde Oswego thee gemaakt. Deze thee hielp tegen verkoudheid en werd gebruikt voor de behandeling van mond- en keelinfecties veroorzaakt door cariës ( niet te verwarren met de Earl Grey thee waar extract van de citrusvruchtschil van de Bergamot aan toegevoegd wordt).
Tegenwoordig gebruiken veel gezinnen nog steeds Wilde bergamot tijdens het koude en griepseizoen. De Oswego thee kan worden gezoet met honing, omdat deze nogal sterk is.
De Blackfoot herkenden al heel vroeg de sterk antiseptische werking van de plant en gebruikte kompressen van de plant voor huidinfecties en kleine wonden.
De Winnebago gebruikten een thee gemaakt van Bijenbalsem als een algemeen stimulerend middel
Ecologische kenmerken
De Wilde Bergamot/Bijenbalsem is de natuurlijke bron van het antiseptische thymol, De olie van de plant is dus sterk verwant met tijmolie.
Als honingplant is hij populair bij verschillende bestuivers, waaronder bijen, kolibries en vlinders. Het is een gastheer voor de larven van de kluizenaarssfinx, het muntvlindertje en een andere soort grasvlinder, de Raspberry Pyrausta.
Nu volgt nog een ander soort Bergamotplant. Die ook zeker de moeite waard is om te benoemen. De Monarda didyma
Monarda Didyma
Monarda didyma, is de scharlakenrode bijenbalsem, en is een aromatisch kruid ook behorende tot de familie Lamiaceae. Deze Monarda is afkomstig uit het oosten van Noord-Amerika, van Maine South, tot Ontario en Minnesota, en van het zuiden tot het noorden van Georgia. Didyma betekend uit 2 geheel of gedeeltelijk gescheiden helften bestaand. Dat beschrijft goed hoe de bloem eruit ziet.
Groeiwijze
De Monarda didyma is een kruidachtige vaste plant die groeit uit wortelstokken met veel uitlopers . De planten worden ongeveer 50 tot 90 cm hoog met een paar rechtopstaande groene stengels met wat rood. De bladeren zijn ongeveer 5-8 cm lang, gezaagd en zijn ovaal spits en tegenoverstaand en hebben een paarse bladnerf. De bloemtrossen zijn er in de kleuren paars tot rood. Elke tros is ongeveer 4 cm lang en de bloem heeft rode schutblaadjes. De bloeiperiode is in de nazomer. Deze soort houd van vochtige luchtige grond en niet in de volle zon. Het is een bosplant.
Deze soort groeit ook goed hier in Europa en Zwitserland.
De Historie is hetzelfde als bij de Monarda fistulosa. Ook deze plant is een van de soorten die gebruikt worden voor de Oswega thee. En ook deze plant heeft een aantal van bovengenoemde werkingen. Hij wordt ook gebruikt als keukenkruid.
De geur wordt beschouwd als vergelijkbaar met die van de bergamot-sinaasappel (gebruikt om Earl Grey-thee op smaak te brengen).
Geneeskrachtige werking
Volgens de literatuur heeft deze soort Bergamot als werking dat het antiseptisch en vocht afdrijvend is en goed bij blaasontsteking. Het zou koortsverlagend zijn. De doorbloeding verbeteren en het immuunsysteem versterken.
Voor de huid zou het goed zijn tegen puistjes en ondersteund het de wondgenezing. En het ondersteund de spijsvertering. Zo zou het onder andere ook helpen bij chronische ontstekingen van het maag-darmkanaal. Tevens kan het kalmerend, ontspannend en pijnstillend zijn.
Voor de luchtwegen kan het slijmoplossend en desinfecterend zijn bij bijvoorbeeld verkoudheid en hoest en verstopte holtes.
Hoe toe te passen
Er kan thee van gemaakt worden. Men kan door distillatie olie winnen uit de bloemen. Je kan er een tinctuur of een siroop van maken en je kan de jonge bladeren gebruiken in bijvoorbeeld salades.
Magisch gebruik
In de magie wordt alleen de etherische olie gebruikt. Ze wordt in verband gebracht met de Zon (het ik) als planeet, met het element vuur. Daarom kan het gebruikt worden voor magie rond vrede, blijheid en een rustige slaap.
Mentaal kan het mensen bemoedigen die een zondebok zoeken voor eigen problemen. Ze leggen verantwoordelijkheden buiten zichzelf. Of ze trekken juist alle verantwoordelijkheden naar zich toe. Het leert je over intuïtief communiceren met anderen.
Bijwerkingen en contra-indicatie
Je kan bij te veel gebruik misselijk worden, en kan het braken en diarree veroorzaken.
Er zijn tot nu toe geen contra-indicaties bekend.
Ik hoop dat je deze blog met veel plezier gelezen hebt en dat ik je misschien zelfs wel iets nieuws heb weten te vertellen. Tot de volgende Blog. En mocht je een etherische olie wat nader omschreven willen hebben laat dan een reactie achter onder dit bericht!
Liefs Conny ❤❤
